Konuşmanın gecikmesi

KONUŞMANIN GECİKMESİ
Konuşma insanlar arasında sözel iletişim denilen faktörün en önemli üyesidir. Konuşma faktörüne iletişim denilebilmesi için dinleyen ve anlatanın birbirini anlaması gerekir. Bebekler ilk kelimelerini 1 yaşının civarında söylemeye başlarlar. Bu yüzden bundan önceki döneme Prelinguistik veya Preverbal dönem denir. İlk 2 ayda babıldama dönemi başlar. 5.ayda ana diline ait ünlü sesleri çıkararak 6. Ayında tekrarlı heceleri (ba-ba, da-da) çıkarmaya başlar. Bu duruma Vokal Jimnastik denir. Bu dönem de bebeğin hem kendi sesini hem de çevredeki sesleri duyması çok önemlidir. 9.aydan sonra dile özgü mırıldanmalar başlar ve bebek çevresindeki konuşmaları ve kendisini dinlemeye başlar. 1 yaşında çocuklar ilk sözcüklerini söylemeye başlar, 18 aylığa geldiklerinde 50, 18-24 aylığa geldiklerinde ise 200 civarı kelime öğrenirler. İki yaşın sonunda tek heceli kelimelerden iki heceli kelimelere geçilir. Üç dört yaşında ise dilin temel gramer yapıları öğrenilir. Beş- altı yaşına geldiklerinde ise artık 4-8 kelime civarı cümle kurarlar ve kelime hazneleri oldukça gelişmiştir.
KONUŞMA VE DİL GELİŞİMİNDE ETKİLİ FAKTÖRLER
Her bireyin zeka kapasitesi ve motor kapasitesi farklılık gösterir. Bu durum konuşmanın başlama zamanı, hızı gibi etmenlerle de ilgilidir. Amerika Birleşik Devletleri’nde okul öncesi çocukların %8 sinin konuşmada gecikmesinin nedeni kalıtsal nedenlerden dolayı olduğuna dair bir çalışma yapılmıştır. Diğer yandan çocuğun zeka kapasitesi, sosyal çevresi, ailenin sosyoekonomik durumu gibi faktörlerde konuma ve dil gelişimi üzerinde etkisi vardır.
Bir bireyde konuşma gecikmesi var diyebilmek için bulunduğu dönemin özelliklerini taşıyıp taşımadığına bakılır. 1-2 yaşlarında olan bir çocuğun konuşurken anlaşılır olmaması ya da yaşına uygun bir konuşma şeklinin olmaması konuşma geriliği olarak kabul edilirken 2 yaşlarında ise çocuğun kendini ifade ederken kullandığı kelimelerdeki sayı, diğer kelimelerle kombinasyon kuramaması konuşma gecikmesi olarak görülmektedir.
KONUŞMANIN GECİKMESİNDEKİ RİSK FAKTÖRLERİ
Prenatal Faktörler
• Enfeksiyonlar
• Radyasyona maruz kalma
• Annede hipotiroidi olması
• Toksik maddeye maruziyet
• Kromozom anomalileri
• Ailede gecikmiş konuşma
• Postnatal faktörler
• Enfeksiyonlar
• Ototoksik ilaç kullanımı
• İşitme ve görme kaybı
• Travma
• İkiz bebekler

Natal Faktörler
• Hipoksi
• Prematür doğum
• Düşük doğum ağırlığı
• Hiperbilüribinemi
• Enfeksiyonlar
• Doğumsal anomaliler
• Çevresel faktörler
• Beslenme bozukluğu
• Çevresel uyaran eksikliği
• Anne-çocuk etkileşim eksikliği
• Tek çocuk
• Düşük eğitim düzey
Gecikmiş Konuşmaya Yol Açan Özel Nedenler
• İşitme kaybı
• Mental gerilik
• Otizm
• Çift dilli olmak
• İşitsel nöropati bozuklukları
• Serebral palsi
• Yarık damak- yarık dudak
• Psikososyal yoksunluk

Gecikmiş konuşma şikayeti ile gelen çocuğa önce işitme testi yapılır. İşitme testinde işitme kaybı bulur ise tedavisi ve rehabilitasyonu yapılmalıdır. Eğer işitme kaybı yoksa Nörolojik ve psikiyatrik değerlendirmeler yapılır. Muayene normal düzeyde çıkarsa Özgül Dil Bozukluğu olduğu düşünülerek bireysel dil ve konuşma terapisi, çevre düzenlemesi ve aile yaklaşımının değiştirilmesi rehabilitasyonu başlar. Çocukta motor gelişmenin anormal olduğu fark edilirse nörolojik gelişim hastalıklarını araştırmak için MRG, elektroensefalografi ve metabolik değerlendirme geliştirilmelidir.
GECİKMİK KONUŞMAYA YOL AÇAN ÖZEL NEDENLER
1)İşitme Kaybı
Her iki kulakta bulunan iç kulak işitme kaybı dil gelişimini en çok etkileyen etmendir. Bu kayıptan dolayı birçok ses duyulamayabilir ya da yanlış anlaşılabilir. Tek taraflı sensörinöral işitme kaybı kaybı çift taraflı kadar olmasa da konuşma ve dil üzerinde etkisi vardır. Tek taraflı işitme kaybı olan çocuklarda iki kelimeli cümleleri söyleme yaşı 5 aydan daha geç bulunduğu için çocuklara işitme cihazı takılarak normal dil gelişimi olduğu görülmüştür. Bu çocuklar için rehabilitasyonda çevresel etmenlerin düzenlenmesi ve FM (Frekans Modülasyonu) önerilir.
İşitsel Nöropati hastalıkları
Bu hastalıkta işitsel uyaran kodlanması ve konuşmanın temporal işlemlemesinde bir bozukluk vardır. Bu hastalarda yüksek sesli ortamlarda konuşmayı anlama ve ayırt etme ileri derecede bozulmuştur. İşitsel Nöropatisi olan çocukların %5 inde dil ve konuşma normal gelişir. Daha geç fark edilen veya uzun süre beklenilmesine rağmen dilde bir gelişme görülmeyen çocuklarda işitme cihazı kullanılmalıdır.
Mental Retardayon
Zeka geriliği X e bağlı kromozom anomalilerinde sık olduğundan erkeklerde daha fazla görülmektedir. Hamilelik esnasında geçirilen enfeksiyonlar, malnütrisyon gibi nedenler mental geriliğe neden olabilir. Zeka geriliğinin seviyesine bağlı olarak konuşma ve dil de bu yönde etkilenir.
Serebral Palsi
Prenatal, natal veya postnatal dönemdeki farklı sebeplere bağlı olarak beynin hasarlanması durumudur. Serebral Palsi hastalığına sahip olan çocukların %75 i ellerini kullanamazken %65 inde zeka geriliği gibi faktörler bulunur. İşitme kaybı olan çocuklar için dil gelişimi oldukça zordur. Bunların yanında motor gelişimde de bir bozukluk görülürse bu zorluk oldukça artmaktadır.
Otizm Spektrum Bozukluğu
Amerikan Psikiyatri Birliğinin son tanı kriterine göre beş kategoride ayrılır. Otizm, Rett sendromu, Çocukluğun Dezintegratif bozukluğu, Asperger Sendromu ve yaygın gelişimsel bozukluk. Otizm iletişimde problem, sosyal gelişimde gerilik, çevreye karşı ilgisizliğin olduğu ve işitme kaybı görülen bir hastalıktır. Rett sendromu kızlarda olan yaşamın ilk 48 ayında büyümede yavaşlama, kazanılmış el becerilerini kaybetme, alıcı ve ifade edici dilin gelişim sorunları olan bir hastalıktır. Asperger sendromu sözel olmayan iletişimde, göz temasında problem yaşayan, fakat kendi ilgi duyduğu konularda odaklanma problemi yaşamayan bazen zeka kapasitesinin de normal olduğu otizm formudur. Bu çocuklarda dil gelişiminde gecikmenin görülmesiyle birlikte iletişim becerilerinde de sorunlar bulunmaktadır. Yaygın gelişimsel bozukluk (atipik otizm) sözel ve sözel olmayan iletişimde, sosyal gelişimde ileri düzey bozulmaları olan bir hastalıktır.
Yarık Damak ve Dudak
Bu çocuklarda konuşma problemi ile kulak enfeksiyonuna bağlı olarak işitme kaybı meydana gelir. Özellikle kritik dönemde işitme kaybının olması konuşmanın sürecini etkilemektedir.
Çift Dillilik
Dilin öğrenme sürecinde iki ayrı dilin öğrenilmesine maruz kalan çocukların yaşadığı bir problemdir. Bu çocuklar beş yaşından önce onlara sunulan iki dili de öğrenirler ancak konuşma ve dilin öğrenilmesinde gecikme yaşayabilirler.
Çevresel Faktörler
Çocuğun dil gelişimde kalıtımsal özelliklerin yanı sıra çevresel faktörlerde önemlidir. Çocukların dil gelişiminde uygun iletişim ortamını sağlanarak onların konuşmaları için zaman ayırmak çocuğun dil gelişimi için önemlidir.
Özgül Dil Bozukluğu
Motor ve gelişimsel bir bozukluk olmamasına rağmen dil gelişim sürecinin normal seyrinde olmamasına denir. Erkek çocuklarında kızlara nazaran 3 kat daha fazla görülür ve gelişimsel bir rahatsızlıktır. Bu çocuklar yeni kelime öğrenmede, bellekte tutma gibi işlemlerde sıkıntı yaşayabilirler. Özgül Dil Bozukluğu olan çocuklarda okuma ve yazma becerileri de geridedir.
KONUŞMASI GECİKEN ÇOCUKLARDA DEĞERLENDİRİLME
Konuşması geciken bir çocukta erken tanı kriteri oldukça önemlidir. Tanıların geliştirilebilmesi için tarama yöntemleri kullanılmaktadır ama tüm alanları tarayacak bir tarama yöntemi bulunamamıştır. Dil gelişmesi olan çocuklarda ebeveyn ya da bakıcıdan alınan gözlemler oldukça önemlidir. Çocuğu gözlemleyen sağlık personelleri dil basamaklarına göre hareket etmelidir.
Gecikmiş konuşma şikayeti ile başvuran tüm çocuklara kulak burun boğaz ve nöroloji muayenesi, işitme testi ve psikolojik değerlendirme yapılmalıdır. Gerekirse elektroensefalografi ya da görüntüleme yöntemlerine başvurulmalıdır. Daha sonra dil ve konuşma terapisti tarafından çocuğun dil gelişimini ölçen testler ve artikülasyon testleri uygulanmalıdır. Grup eğitimleri çocuğun gelişimi iyi olan çocukları örnek olarak iletişim kurmasına, soru sorma rica etme gibi girişimlerde bulunmasına yardımcı olur.

UMUT PSİKOLOJİ VE DİYET KLİNİK
info@dytnurettinsahinli.com